Paragraaf 6 Verdiepingsstof: de joodse identiteit
Wat wordt er bedoeld als iemand zegt: ‘Ik ben joods’ of: ‘Zij heeft een joodse identiteit’? Wat houdt dat concreet in? De bekende Nederlandse joodse geleerde Ido Abram heeft een bruikbaar model ontwikkeld om aan te geven wat een joodse Nederlander is. Hij onderscheidt vijf aspecten:
a. De persoonlijke levensgeschiedenis
b. De joodse levensbeschouwing
c. De Nederlandse cultuur
d. De Holocaust en het antisemitisme
e. Israël en het zionisme
We werken deze vijf aspecten nu uit.
a. De persoonlijke levensgeschiedenis
Vanzelfsprekend heeft elke jood - zoals ieder mens - een persoonlijke levensgeschiedenis. Dat wil zeggen: hij is opgegroeid in een bepaald gezin, heeft bepaalde jeugdervaringen, mooie en vervelende momenten meegemaakt thuis, op school, op het werk en met vrienden, etc.
b. De joodse levensbeschouwing
Dit zijn de ideeën en de leefregels van de joodse godsdienst. Daarnaast ook de buitenkant van de joodse levensbeschouwing: inspirerende joodse personen, belangrijke joodse geschriften (Thora!), joodse rituelen, feesten, symbolen en joodse organisaties zoals de synagoge.
c. De Nederlandse cultuur
De joden die hier leven, zijn in meerdere of mindere mate beïnvloed door de Nederlandse cultuur. Sommigen zijn helemaal opgegaan in - en aangepast aan - de Nederlandse cultuur. We noemen ze geassimileerde joden. Anderen houden vast aan de elementen van de eigen joodse cultuur.
In de eerste helft van de 20-ste eeuw voelden veel joden zich meer Nederlander dan jood (sterke assimilatie). Door de Tweede Wereldoorlog gingen veel joden echter twijfelen. Bij sommigen ging die twijfel zo ver dat ze emigreerden naar Israël.
d. De Holocaust en het antisemitisme
Joden hebben gedurende de gehele geschiedenis te maken gehad met discriminatie, achterstelling en vervolging. Het dieptepunt is de Holocaust tijdens de Tweede Wereldoorlog: zes miljoen joden werden door de nazi’s in concentratiekampen systematisch vermoord.
Ervaringen met en verhalen over discriminatie (en de Holocaust) kent elke jood in Nederland. Daarbij kan het gaan om eigen ervaringen of om ervaringen van familie en vrienden.
e. Israël en het zionisme
Esther heeft familie in Israël. Dat geldt voor bijna alle joden in Nederland. Veel joden hebben zich in de afgelopen vijftig jaar gevestigd in Israël. Een belangrijke reden hiervoor was dat men zich nergens meer echt veilig voelde na de ervaringen van de Tweede Wereldoorlog. Alleen de joodse staat Israël gaf hen het gevoel van veiligheid nog wel. De meeste joden dragen het streven naar - en het behoud van - een eigen joodse staat (zionisme) een warm hart toe.
De joodse identiteit: mix van ervaringen
We hebben de vijf aspecten van de joodse identiteit nu beschreven. De Nederlandse jood heeft met al deze aspecten bepaalde ervaringen. Het geheel van deze ervaringen vormt de identiteit van de Nederlandse jood. Met andere woorden: het geeft aan wie die Nederlandse jood eigenlijk is.
Hierbij kan voor de ene jood de invloed van de joodse levensbeschouwing veel groter zijn dan voor de andere. En de ene jood kan bijna heel zijn familie verloren hebben in de Tweede Wereldoorlog, terwijl de andere jood zijn familie voor een deel nog heeft doordat men heeft kunnen onderduiken.
Zo is de identiteit van iedere jood een concreet en uniek plaatje. Zo’n plaatje is bovendien geen ‘statisch plaatje’, maar een ‘plaatje in ontwikkeling’. Naar aanleiding van bepaalde ervaringen kan het belang van het ene aspect toenemen en het belang van een ander aspect minder worden.
a. De persoonlijke levensgeschiedenis
b. De joodse levensbeschouwing
c. De Nederlandse cultuur
d. De Holocaust en het antisemitisme
e. Israël en het zionisme
We werken deze vijf aspecten nu uit.
a. De persoonlijke levensgeschiedenis
Vanzelfsprekend heeft elke jood - zoals ieder mens - een persoonlijke levensgeschiedenis. Dat wil zeggen: hij is opgegroeid in een bepaald gezin, heeft bepaalde jeugdervaringen, mooie en vervelende momenten meegemaakt thuis, op school, op het werk en met vrienden, etc.
b. De joodse levensbeschouwing
Dit zijn de ideeën en de leefregels van de joodse godsdienst. Daarnaast ook de buitenkant van de joodse levensbeschouwing: inspirerende joodse personen, belangrijke joodse geschriften (Thora!), joodse rituelen, feesten, symbolen en joodse organisaties zoals de synagoge.
c. De Nederlandse cultuur
De joden die hier leven, zijn in meerdere of mindere mate beïnvloed door de Nederlandse cultuur. Sommigen zijn helemaal opgegaan in - en aangepast aan - de Nederlandse cultuur. We noemen ze geassimileerde joden. Anderen houden vast aan de elementen van de eigen joodse cultuur.
In de eerste helft van de 20-ste eeuw voelden veel joden zich meer Nederlander dan jood (sterke assimilatie). Door de Tweede Wereldoorlog gingen veel joden echter twijfelen. Bij sommigen ging die twijfel zo ver dat ze emigreerden naar Israël.
d. De Holocaust en het antisemitisme
Joden hebben gedurende de gehele geschiedenis te maken gehad met discriminatie, achterstelling en vervolging. Het dieptepunt is de Holocaust tijdens de Tweede Wereldoorlog: zes miljoen joden werden door de nazi’s in concentratiekampen systematisch vermoord.
Ervaringen met en verhalen over discriminatie (en de Holocaust) kent elke jood in Nederland. Daarbij kan het gaan om eigen ervaringen of om ervaringen van familie en vrienden.
e. Israël en het zionisme
Esther heeft familie in Israël. Dat geldt voor bijna alle joden in Nederland. Veel joden hebben zich in de afgelopen vijftig jaar gevestigd in Israël. Een belangrijke reden hiervoor was dat men zich nergens meer echt veilig voelde na de ervaringen van de Tweede Wereldoorlog. Alleen de joodse staat Israël gaf hen het gevoel van veiligheid nog wel. De meeste joden dragen het streven naar - en het behoud van - een eigen joodse staat (zionisme) een warm hart toe.
De joodse identiteit: mix van ervaringen
We hebben de vijf aspecten van de joodse identiteit nu beschreven. De Nederlandse jood heeft met al deze aspecten bepaalde ervaringen. Het geheel van deze ervaringen vormt de identiteit van de Nederlandse jood. Met andere woorden: het geeft aan wie die Nederlandse jood eigenlijk is.
Hierbij kan voor de ene jood de invloed van de joodse levensbeschouwing veel groter zijn dan voor de andere. En de ene jood kan bijna heel zijn familie verloren hebben in de Tweede Wereldoorlog, terwijl de andere jood zijn familie voor een deel nog heeft doordat men heeft kunnen onderduiken.
Zo is de identiteit van iedere jood een concreet en uniek plaatje. Zo’n plaatje is bovendien geen ‘statisch plaatje’, maar een ‘plaatje in ontwikkeling’. Naar aanleiding van bepaalde ervaringen kan het belang van het ene aspect toenemen en het belang van een ander aspect minder worden.